Grip op de toekomst

“Samenwerken was vroeger veel lastiger, omdat je kennis niet efficiënt kon delen. Nu wel. Omdat ik gekoppeld ben met ‘de chain’ kan ik kennis van anderen direct ontvangen. Alléén de essentie van de informatie die ik zoek wordt verstuurd. En overlap met informatie die ik al heb, wordt er eerst voor me uitgehaald.”

Erica Bol maakt zich als Conscious Future Designer sterk om ‘toekomstdenken’ een plek in het onderwijs te geven. “Jongeren gaan naar school om zich voor te bereiden op de toekomst. Ze leren van het verleden, leven in het nu, maar het gaat niet over morgen. Hierdoor lopen we achter de ontwikkelingen aan en bereiden we jongeren niet voldoende voor op wat gaat komen.”

Erica pleit voor ‘voordenken’. Een manier om toekomsten te ontdekken en daar in het nu bewuste keuzes voor te maken. “De tijd is veranderd”, legt ze uit. “Veranderingen en ontwikkelingen gaan veel sneller dan vroeger. Daarom is nú het moment om ‘toekomstdenken’ te integreren in het onderwijs.”

Extreme toekomsten

Tijdens de masterclass Grip op de Toekomst vormen vier snapshot-scenario’s vier mogelijke toekomsten. Want ook al kunnen we de toekomst niet voorspellen, we kunnen ons er wel op voorbereiden. “Toekomstscenario’s plaatsen we altijd bewust ver in de tijd”, vertelt Erica. “Zodat we niet blijven hangen in wat we al kennen en kunnen, maar met elkaar verschillende toekomsten ontdekken. Als we het te voor de hand liggend maken, komt het gesprek niet op gang. Extreme scenario’s zijn een middel om de verschillende opties te zien, te bespreken én daarnaar te handelen.”

Geen van de snapshots die tijdens de masterclass voorbij komen, wordt per se werkelijkheid. Maar het zou wel kúnnen op basis van de huidige trends in digitale geletterdheid en technologieën. “Dan is de vraag: wat ga je omarmen? Door de toekomst beter te begrijpen wordt het makkelijker bewuste keuzes te  maken in het nu. En door open te staan voor deze extreme scenario’s, kunnen we richting geven aan de toekomst. Door nú bewustere keuzes te maken bereiden we leerlingen goed voor op bepaalde scenario’s.”

Bewuste keuzes maken

Flexibiliteit en anticiperen zijn vaardigheden om grip op de toekomst te houden. “Pak dus ook niet één toekomst vast, dan raak je die flexibiliteit weer kwijt”, tipt Erica. “‘Voordenken’ helpt om te kiezen wat nodig is om het onderwijs in te richten op de toekomst. Door te zeggen: met dit scenario wil ik op korte termijn al aan de slag, en deze ontwikkelingen houd ik in de gaten voor een later moment. In de masterclass geven we schoolleiders ook handelingsperspectief mee; tools om het gesprek verder te voeren met collega’s en tips om zich verder te verdiepen in bepaalde trends.”

Nut en noodzaak van digitale geletterdheid verduidelijken

De scenario’s vormen dus de inhoudelijke uitgangspunten, voor het gesprek. “Praten over de toekomst is immers redelijk abstract”, vertelt Ingrid de Jong, projectleider digitale geletterdheid en 21e-eeuwse vaardigheden bij Cubiss. “Maar wel noodzakelijk. Met deze masterclass willen we de nut en noodzaak van digitale geletterdheid in het onderwijs verduidelijken bij schoolleiders. Er wordt vaak hoogover over gepraat met rapporten en agenda’s, maar hoe kan een schoolleider zich nu al voorbereiden op de impact die media en technologie hebben en gaan hebben in het onderwijs? Daar is een andere denkwijze voor nodig: ‘toekomstdenken’. We zetten nu nog teveel de technologie zelf centraal en gaan voorbij aan de impact, nu en in de toekomst.”

Erica Bol is betrokken bij het internationale Teach the Future en doet al ruim tien jaar toekomstonderzoeken. Ze maakt onder andere scenariostudies voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), onderwijsvisies voor gemeentes en toekomstschetsen voor onderwijsorganisaties.

https://www.teachthefuture.org/hubs/netherlands-hub