Blog
Burgerberaden: de mogelijke rol van de Bibliotheek
Opiniërend artikel door Katia van Bommel en Ruby van Dijck
De woningnood, tekorten in de zorg en de klimaatcrisis. Nederland staat de komende jaren voor een aantal grote opgaven. Met de val van het kabinet lijkt een structurele oplossing nog niet in zicht. Gelukkig brengt de groeiende populariteit van het burgerberaad hoop. Want wat als je als burger direct mee kan beslissen over de aanpak van prangende onderwerpen?
Om meer te leren over het burgerberaad, zijn we ons gaan verdiepen in het onderwerp. Tijdens deze zoektocht groeide het vertrouwen in de meerwaarde van het burgerberaad, maar zagen we ook beren op de weg: het vraagt nogal wat qua geld, tijd en expertise. Er zijn daardoor een aantal lastige uitdagingen die de organisatie van een goed burgerberaad in de weg staan. Desondanks lijken het geen onmogelijke uitdagingen. Als de juiste partners de handen ineenslaan, is het organiseren van een succesvol burgerberaad zeker mogelijk. Dat heeft Ierland al bewezen. Kan de Bibliotheek een rol binnen het burgerberaad spelen? En zo ja, wat kan die rol zijn?
Het burgerberaad
In Nederland leven we in een representatieve democratie. Dit houdt in dat we tijdens verkiezingen stemmen op politici die ons vertegenwoordigen in de politieke arena. Burgerberaden zijn onderdeel van een deliberatieve democratie en zouden een aanvulling op kunnen zijn op ons huidige systeem.
Het doel van een burgerberaad is om met een groep burgers tot een politiek besluit te komen. Deze groep vormt idealiter een afspiegeling van de samenleving door een gewogen loting. Voor deze groep wordt een programma georganiseerd waarin zij betrouwbaar geïnformeerd worden over een bepaalde probleemstelling. Vervolgens krijgen zij de nodige tijd waarin zij samenkomen om deze informatie af te wegen en met elkaar te overleggen. Met een zo groot mogelijke overeenstemming over het onderwerp pogen zij uiteindelijk tot de best mogelijke oplossing te komen. Het burgerberaad eindigt met stemmen.
Tien gouden regels voor een goed burgerberaad
Stichting Bureau Burgerberaad stelt dat er tien gouden regels gelden voor een goed burgerberaad.
- Heldere specifieke vraag
Vanuit de politiek of de samenleving komt een open vraag over een complex probleem. - Voldoende tijd
Er is voldoende tijd beschikbaar vanuit organisatie én deelnemers om iedere stap van het burgerberaad met aandacht te doorlopen. - Duidelijk mandaat en opvolging
Vooraf wordt vastgelegd dat de politiek de uitkomst van het burgerberaad serieus neemt en er actie op onderneemt. - Gewogen loting
Deelnemers worden geloot. Daarna wordt een weging gemaakt om een afspiegeling van de samenleving te vormen. - Neem barrières weg
Er kunnen allerlei drempels voor deelname zijn. Met bijvoorbeeld een reiskostenvergoeding, dagvergoeding en kinderopvangvergoeding worden deze weggenomen. - Brede informatie
Met toegang tot verschillende, transparante informatiebronnen, nemen deelnemers betrouwbare informatie tot zich waarin alle kanten worden belicht. - Deliberatief proces
Met de nodige informatie op zak, overleggen deelnemers over de beste maatregelen voor iedereen door middel van dialoog. Maatregelen worden op haalbaarheid gecheckt. Uiteindelijk wordt gestemd op de beste oplossing. - Stevige publiekscampagne
De rest van de burgers worden betrokken door actieve informatievoorziening voor, tijdens en na het burgerberaad. - Vertrouw burgers
De politiek moet het proces uit handen durven geven aan een onafhankelijke organisatie en vertrouwen dat burgers tot een goede oplossing kunnen komen zonder inmenging. - Doe het vaker
Maak burgerberaden permanent onderdeel van ons democratisch proces voor de meeste impact.
De Bibliotheek als partner in het burgerberaad
De Bibliotheek zou een grote rol kunnen pakken op drie punten: (4) de gewogen loting, (6) brede informatie en in het (7) deliberatief proces.
Gewogen loting
Een gewogen loting bestaat uit twee delen. Het eerste deel is de loting. Er worden willekeurig potentiële deelnemers geloot uit een groep van +/- 10.000 mensen. Deze mensen krijgen een persoonlijke uitnodiging om mee te doen. Op deze manier is er voor iedereen evenveel kans op deelname. In het tweede deel vindt de weging plaats. Tijdens de weging wordt gekeken naar demografische kenmerken van deelnemers, om er zeker van te zijn dat de groep deelnemers een afspiegeling vormt van de samenleving.
Wat zou jij doen als jij een brief ontvangt om mee te doen met een burgerberaad? Veel mensen hebben geen idee wat het is, en waarom ze mee zouden doen. Het gebruik van heldere, eenvoudige taal is dan ook essentieel. De Bibliotheek kan met haar expertise ondersteunen in het schrijven van een heldere brief. Vaak zit er daarnaast een verwijzing in de brief naar een website voor meer informatie. Ook dat digitale onderdeel kan een uitdaging zijn voor lezers. Als laagdrempelige locatie in de buurt met een Informatiepunt Digitale Overheid is de Bibliotheek dé aangewezen partner om mensen met deze brief op weg te helpen. Dat kan één-op-één tijdens een IDO-spreekuur, maar natuurlijk kan de Bibliotheek ook informatiebijeenkomsten organiseren: ‘Wat is een burgerberaad, hoe werk het precies en wat kan ik doen als ik een brief ontvang?’.
Brede informatie
De onafhankelijke organisatie die het burgerberaad uitvoert, stelt samen met een groep experts een informatiepakket en programma samen. In het informatiepakket worden alle verschillende kanten van het onderwerp belicht en wetenschappelijk onderbouwd. Daarnaast moet het mogelijk zijn voor deelnemers om zelf informatie en sprekers aan te vragen. Iedereen neemt op een andere manier informatie tot zich. Daarom is het belangrijk dat de deelnemers gebruik kunnen maken van verschillende soorten informatie, maar ook van factcheckers. Zij kunnen voorstellen doorrekenen, zodat deelnemers weten wat de effecten ervan zijn en op basis daarvan realistische en onderbouwde aanbevelingen doen.
De Bibliotheek vervult een belangrijke rol in het verstrekken van informatie. Het uitnodigen van experts, het samenstellen van een programma, het toegankelijk maken en opslaan van informatie, en de organisatie van dit gehele programma past perfect in haar takenpakket. Door in te spelen op de behoeftes in informatievoorziening tijdens burgerberaden, kan de Bibliotheek op dit punt een belangrijke partner worden in het ondersteunen en faciliteren van een burgerberaad.
Deliberatief proces
Tijdens het burgerberaad staat dialoog centraal. Vanuit hun eigen positie in de samenleving, interpreteren zij de informatie die voorbij is gekomen en hebben zij een eigen kijk op de juiste maatregelen. Door gelijkwaardig overleg kunnen zij tot de beste besluiten voor de samenleving komen. Om tot een constructief dialoog te komen, zijn onafhankelijke gespreksbegeleiders onmisbaar. Zij zorgen ervoor dat iedereen aan het woord komt, er wordt geluisterd en niemand de overhand krijgt in het gesprek.
Neutraliteit en objectiviteit zijn waarden die vaak in een adem genoemd worden met de Bibliotheek en daar hoog in het vaandel staan. Het organiseren van ontmoeting en het begeleiden van dialoog wordt daarnaast steeds meer een vaardigheid die van een bibliothecaris wordt gevraagd. Daarom is het van belang om bibliothecarissen de mogelijkheid te bieden deze vaardigheid verder te ontwikkelen.
De rol van de Bibliotheek
Afgelopen juni kwam er groen licht vanuit de Tweede Kamer voor een burgerberaad over het klimaat. In dit artikel hebben we drie relevante rollen voor de Bibliotheek geschetst als het gaat om burgerberaden. Om bovenstaande rollen goed te kunnen vervullen, moeten er nog een aantal obstakels overwonnen worden. Zoals het garanderen van voldoende capaciteit, scholing en middelen.
Naast burgerberaden worden er ook steeds vaker plekberaden georganiseerd. Een plekberaad is een stuk kleinschaliger dan een burgerberaad en draagt bij aan lokale oplossingen voor de lange termijn. Wellicht kan de Bibliotheek op lokaal niveau starten met een plekberaad, en vervolgens met die ervaring geleidelijk aan een grotere rol pakken in een burgerberaad. Eén ding is zeker: de Bibliotheek is zeker een relevante partner als het gaat om democratie.
Meer weten over burgerberaden?
- Lees het boek: Nu is het aan ons van Eva Rovers.
- Bureau Burgerberaad verzamelt interessante links. Je vindt ze in dit overzicht.
