Q&A collectioneren

• Voorzie sommige boeken en andere media van een disclaimer. Niet alleen een waarschuwing dat er discriminatie en/of foutieve informatie in voorkomt, maar ook de uitleg waarom het niet klopt. Dit kan bijvoorbeeld passen bij boeken over diëten met feitelijke onjuistheden, of boeken met complottheorieën. Juist voor boeken waar mensen wel benieuwd naar zijn, maar niet zelf willen kopen is dit een interessante optie. 

• Zet bepaalde boeken of andere media op een specifieke plek in de collectie, bijvoorbeeld binnen een zichtcollectie waarbij je de boeken voorziet van context. Verouderde kinderboeken of literatuur met discriminerende teksten wil je niet op de kinderafdeling of in de literatuurlijst hebben, je wil niet dat kinderen, jongeren of volwassenen deze zonder context lezen. Maar wellicht wil je deze wel behouden zodat docenten er les over kunnen geven.  

• Je kunt ervoor kiezen om sommige onderdelen van de collectie alleen onder bepaalde voorwaarden uit te lenen, bijvoorbeeld: 

             - Alleen met een 18+ bibliotheekpas
             - Alleen lenen bij een balie en niet uitleenbaar via de zelfcheck
             - Alleen lenen als school, docent of mensen met een maatschappelijke functie. 

• Ook in samenwerking met programmering kun je context geven aan je collectie. Boeken die vragen oproepen over diversiteit en inclusie kun je gebruiken als aanleiding voor je programma. Je kunt je programma ook gebruiken om juist deze boeken, die je anders af zou schrijven, te laten zien en te voorzien van relevante achtergrondinformatie. 

6. Hoe pak je als bibliotheek je rol als fact checker?  
De bibliotheek wordt van oudsher gezien als een kennisbank en betrouwbare bron van informatie. Maar let op: er staan ook materialen in de bibliotheek waar (wetenschappelijke) discussie over bestaat. Denk aan boeken over klimaatverandering, vaccineren of boeken met een sterk politiek profiel. Ook boeken over alternatieve geneeswijzen of andere gezondheidskwesties kunnen een onjuist beeld of idee geven. In de bibliotheek staan deze boeken naast titels die wel betrouwbare informatie geven. De bibliotheek biedt een brede collectie met werken die een onderwerp benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Door het bieden van context (in de vorm van een boekenlegger, een speciaal etiket of programmering) kan je de lener wel wijzen op de (on)betrouwbaarheid van een boek. Op die wijze vervul je je rol als fact checker en laat je zien dat er verschillende zienswijzen bestaan.  

Omdat de bibliotheek van oudsher gezien wordt als een betrouwbare bron van informatie is het belangrijk dat we bovenstaande informatie over meerstemmigheid en in context zetten, delen met het publiek. Ook kun je gebruikers (denk vooral aan jongeren) tricks en tools geven waarmee ze de bronnen die ze bekijken kunnen beoordelen (mediawijs maken). 

Tot slot: je weet niet waar de boeken uit je collectie voor gebruikt worden. Iemand die onderzoek doet naar het hele vaccinatie-debat vindt het waarschijnlijk ook interessant om boeken te bekijken waar kritisch over vaccinatie wordt gesproken.  

In de kernwaarden van de collectie van Bibliotheek Midden-Brabant staat: 

'De totale collectie, fysiek en digitaal, is een betrouwbare bron van kennis en cultuur. Bij twijfel over de betrouwbaarheid van individuele werken nemen we ook werken in de collectie op die het onderwerp benaderen vanuit andere of meer actuele invalshoeken. Titels toevoegen en context bieden dragen meer bij aan een betrouwbare collectie dan het weglaten van titels.'
Kernwaarden van de collectie (bibliotheekmb.nl) 

7. Maar wat als mijn bezoekers boeken willen die wij discriminerend vinden? 
Zorg er allereerst voor dat je bibliotheek een collectiebeleid heeft vastgesteld met uitgangspunten waaraan de werken voldoen die in je collectie hebt. Maak daarnaast de keuzes die je maakt bij het samenstellen van een collectie expliciet. Als je een keuze maakt, kan je aan bezoekers beter uitleggen waarom je deze keuzes hebt gemaakt. Toch kan het zeker voorkomen dat een bezoeker moeite heeft met dat bepaalde boeken of andere media niet meer beschikbaar zijn in de collectie, of het niet eens is met gemaakte keuzes. Dit kan voor frictie zorgen, en soms zelfs onveilige situaties in het contact met publieksmedewerkers/front-officemedewerkers.  
 
De volgende Q&A wordt opgesteld voor publieksmedewerkers/front-officemedewerkers. Daarin vooral aandacht voor het in gesprek gaan met bezoekers. Probiblio heeft een praktische handreiking opgesteld over omgaan met ongewenst gedrag van bezoekers en over veiligheid van publieksmedewerkers, met onder andere beleid en maatregelen.

8. Moet ik een speciale tag, plek of kast maken voor boeken met diversiteit en inclusie? 
Ja en nee, dat hangt van de context af.