Zzp’ers in coronatijd: nog armer en kwetsbaarder

Een blog van Moon Fung Fong.

Ruim 45.000 zzp’ers hebben zich direct in de eerste week gemeld voor de Tozo – de speciale bijstand voor zelfstandigen. Ik schrok van dit enorme aantal. Het laat pijnlijk zien dat deze groep zelfstandige ondernemers financieel enorm kwetsbaar is. Naast deze corona-uitkering kunnen ondernemers ook eenmalig de Togs aanvragen. Voor beide financiële regelingen moet je uiteraard aan de voorwaarden voldoen. Om deze voorwaarden te begrijpen moet je eigenlijk al behoorlijk taalvaardig zijn. Maar is bij het opstellen van deze financiële regelingen ook rekening gehouden met die groep zzp’ers die niet zo goed zijn in rekenen én begrijpend lezen?

Feiten & cijfers zzp’ers

Nederland telt volgens het CBS ongeveer 1,5 miljoen werkenden met een zzp-inkomen. Voor 1,1 miljoen van hen is het  zzp-schap hun enige inkomstenbron. De rest heeft het zzp-schap als bijverdienste.  Volgens het CBS behoorde Nederland in 2017 met dit enorme aantal zzp’ers op een beroepsbevolking van 8,6 miljoen tot de EU-landen met het hoogste percentage zelfstandigen zonder personeel.

De groep zzp’ers is zeer uiteenlopend en werkt in verschillende bedrijfstakken. Mannen zijn oververtegenwoordigd in deze groep en vaak gaat het om 45-plussers. Van de zzp’ers zijn 16% laagopgeleid (basisschool, middelbare school of mbo-1), 35% middelbaar- (mbo) en 46% hoogopgeleid (hbo of universiteit).

Massaal in bijstand

Inmiddels hebben zo’n 300.000 zelfstandigen de Tozo aangevraagd (april 2020). Uitgaande van de 1,5 miljoen zzp’ers is dat volgens vakbond FNV 1 op de 5 zelfstandigen.* De aanvragers zijn van verschillende pluimage: van kappers, taxichauffeurs, grafische ontwerpers, horecamedewerkers, culturele sector en nagelstylisten. In een recente enquête van FNV onder bijna 2000 zzp’ers blijkt dat de helft van de zzp’ers geen enkele financiële buffer heeft opgebouwd.  Met name de zzp’ers die werkzaam zijn in de transport, handel, horeca, uiterlijke verzorging en metaal geven vaak aan geen spaarpotje te hebben.  Van de zzp’ers die wel een buffer hebben, verwacht slechts 30% van hen niet langer dan 3 maanden met hun spaargeld vooruit te kunnen.

De ideale zzp’er kan alles, toch?

Voor jezelf beginnen, als freelancer werken, een eigen bedrijf starten.. 15 jaar gelden klonk dit voor mij als een mooie romantische droom. Ik dacht dat je als zzp’er behoorlijk veel in huis moest hebben: Je moest een visie hebben en deze kunnen verwoorden in een ondernemersplan. Je moest weten wat je verdient en wat je uitgeeft aan kosten. Je moest om kunnen gaan met de administratie.  Je moest vooraf al rekening houden met mindere maanden. En uiteraard had je bepaalde ondernemersvaardigheden nodig, zoals onderhandelen en netwerken. Maar de werkelijkheid was en is, dat  iedereen zzp’er kan worden.

Dus ook die mensen die niet zo goed zijn in onderhandelen, netwerken of rekenen en schrijven.

Buffer voor slechte tijden

Vaak krijgt een zzp’er te maken met wisselende inkomsten. Daarom is het als zzp’er belangrijk om een financiële buffer op te bouwen. Nu blijkt echter dat veel zzp’ers amper reserves hebben. Vaak blijkt dat ze geen ruimte hiervoor hebben, omdat ze te weinig verdienen. Het Centraal Planbureau waarschuwt er al jaren voor dat zzp’ers financieel kwetsbaar zijn. Maar nu in deze crisis wordt het pijnlijk zichtbaar. Kunnen we hiermee voorzichtig de conclusie trekken dat de enorme groep die zich direct heeft gemeld voor de TOZO omdat zij in acute financiële nood komen, niet voldoende financieel vaardig is? Blijkbaar is deze groep zelfstandigen niet in staat financiële reserves op te bouwen. Volgens het Nibud ben je pas financieel vaardig als je kan omgaan met geld op korte én lange termijn. Dit onafhankelijk instituut heeft hiervoor vier competenties beschreven waarover iemand zou moeten beschikken om zich financieel redzaam te kunnen noemen. Deze zijn:

1. Voldoende inkomsten hebben om eigen levensonderhoud te voorzien;
2. Geldzaken kunnen organiseren: je hebt inzicht in jouw inkomsten en uitgaven (administratie bijhouden);
3. Verantwoord besteden van het beschikbare budget: jouw inkomsten en uitgaven zijn in balans en
4. Voorbereiden op (on)voorziene gebeurtenissen op de lange termijn

De vijf basisvaardigheden

Sinds begin dit jaar ben ik betrokken bij het project de Schijf van vijf van Cubiss. Dit project gaat over de vijf belangrijkste vaardigheden die noodzakelijk zijn in onze huidige samenleving. Denk daarbij aan digitale, sociaal-juridische en gezondheidsvaardigheden en aan taal én financiële vaardigheden.  Om goed mee te kunnen draaien in de samenleving moet iemand deze vijf basisvaardigheden enigszins beheersen. Uiteraard hangen deze vaardigheden nauw met elkaar samen. En aan de basis van dit alles staat taal.

Direct duidelijk voor zzp’ers

De vijf basisvaardigheden hangen nauw met elkaar samen. Om financieel vaardig te kunnen zijn moet je wel taalvaardig zijn.  Hoe kan je anders als zzp’er de Tozo of de Tog aanvragen als je de voorwaarden niet volledig begrijpt?

Het is algemeen bekend dat de schriftelijke communicatie van de overheid vaak veel te moeilijk is. Vorig jaar is daarom vanuit het kabinet de landelijke campagne Direct duidelijk gelanceerd. Deze campagne stimuleert gemeentes en andere overheidsorganisaties begrijpelijke teksten te schrijven. Teksten waarbij rekening gehouden wordt met de lezer. Een initiatief dat ik van harte toejuich en omarm.

Het is dan ook erg jammer om te zien dat bij het opstellen van de nieuwe, financiële noodmaatregelen geen rekening is gehouden met de lezers. In dit geval: de kleine zelfstandigen waarvan 51% laag- tot middelbaar is opgeleid en die niet altijd even goed zijn in taal. De regelingen zijn doorspekt met ambtenarenjargon en juridische termen. Denk daarbij als begrippen als ‘opgang’, ‘surseance van betaling’ en ‘de-minimisverordening’.

Daarom een oproep aan @directduidelijk en de overheden: maak de huidige en toekomstige ondernemingsregelingen duidelijker, zodat die voor alle zzp’ers direct beter te begrijpen zijn.

*Ik denk dat de percentage hoger ligt. De Tozo wordt niet aangevraagd door zzp-ers die het zzp-schap als bijverdienste hebben.

Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Marjan Middelkoop.

Bronnen

FNV

Enquête file:///C:/Users/m.fong/Desktop/15f04bb6-b1f6-4f5e-8df8-247d8bc27c1e.pdf
https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2020/03/enquete-fnv-zelfstandigen-helft-heeft-financiele-b
https://fnvzzp.nl/nieuws/2020/04/1-op-de-5-zelfstandigen-heeft-tozo-aangevraagd

CBS

https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-zzp
https://longreads.cbs.nl/europese-meetlat-2019/zelfstandigen-zonder-personeel/