Onderzoek naar leren en ontwikkelen

Het opleiden, bijscholen en ontwikkelen van bibliotheekmedewerkers is een actueel thema. De maatschappelijk veranderende positie van de openbare bibliotheek en de accentverschuivingen binnen haar kernfuncties vragen om andere, nieuwe competenties van bibliotheekmedewerkers.

In dit onderzoek hebben we in beeld proberen te brengen waar de opleidingsbehoefte ligt en in welke vorm men het liefst leert. We hebben twee invalshoeken gehanteerd, namelijk het beeld dat directie/management/HR (in het artikel spreken we verder over management) heeft van de leer- en ontwikkelbehoefte van de medewerkers en we hebben de medewerkers zelf ook bevraagd betreffende hun behoefte naar leren en ontwikkelen. In totaal hebben 142 bibliotheekprofessionals de vragenlijst ingevuld. In de analyse maken we steeds onderscheid in 3 soorten medewerkers:

• Medewerker educatieve dienstverlening (leesconsulent, mediaconsulent, consulent dBos, educatiespecialist, mediacoach)
• Medewerker maatschappelijke dienstverlening (specialist basisvaardigheden, adviseur sociaal domein, regisseur leven lang leren, specialist volwassenen, specialist doelgroepen, specialist taal en digitaal, programmamaker en specifieke functies gekoppeld aan het Taalhuis of het IDO)
• Medewerker publieke dienstverlening (medewerker informatie en advies, bibliothecaris, medewerker informatie en activiteiten, gastheer- en vrouw en frontoffice medewerker)

In zijn algemeenheid kunnen we concluderen dat het management in veel grotere mate van mening dat er op veel punten behoefte is aan scholing/opleiding, dit in vergelijking tot de medewerkers zelf. Ook de onderwerpen van (bij)scholing zijn verschillend zeker wanneer het gaat over algemene competenties.

Algemene competenties

In onderstaande figuren worden de gegevens per functiegroep weergegeven. Hierbij laten de blauwe kolommen de percentages zien van het management en de oranje kolommen de medewerkers zelf. De gearceerde kolommen geven de competenties weer waar de meeste leer- en ontwikkelbehoefte ligt.

Figuur 1. Leer- en ontwikkelbehoefte algemene competenties, medewerker educatieve dienstverlening

Het management is van mening dat de meeste leer- en ontwikkelbehoefte ligt betreffende medewerkers educatieve dienstverlening op de gebieden ‘communicatieve vaardigheden’, ‘ondernemende houding’ en ‘samenwerken’. Op alle punten liggen de percentages van de medewerkers lager dan bij het management, maar de medewerkers zelf hebben de meeste behoefte aan ‘didactische vaardigheden’, innovatief’ en ‘netwerkvaardigheden’.

Figuur 2. Leer- en ontwikkelbehoefte algemene competenties, medewerker maatschappelijke dienstverlening

Ook wanneer het gaat over de medewerkers maatschappelijke dienstverlening gaat, ligt de meeste behoefte volgens het management op de gebieden ‘communicatieve vaardigheden’, ‘ondernemende houding’ en ‘samenwerken’. Hier komt ‘netwerkvaardigheden’ nog bij, hetgeen bij de educatieve medewerkers niet in de top staat. De medewerkers maatschappelijke dienstverlening hebben geheel andere competenties in hun top staan. Zij hebben behoefte aan leren/ontwikkelen op de punten ‘creatief’, ‘innovatief’ en ‘overtuigingskracht’.

Figuur 3. Leer- en ontwikkelbehoefte algemene competenties, medewerker publieke dienstverlening

Het management is van mening dat er ook behoefte ligt bij de medewerkers publieke dienstverlening betreffende de competenties ‘communicatieve vaardigheden’, ‘ondernemende houding’ en ‘samenwerken’. Het klant- en relatiegericht handelen verdient ook aandacht wanneer het gaat over leren en ontwikkelen, hierover zijn het management en de medewerkers zelf het eens. Ruim een derde van de medewerkers publieke dienstverlening geven verder nog aan behoefte te hebben aan leren/ontwikkelen op het gebied van ‘netwerkvaardigheden’, ruim 40 procent van het management is het hiermee eens. 

Figuur 4. Leer- en ontwikkelbehoefte vakspecifieke competenties, medewerker educatieve dienstverlening

Het management is van mening dat de meeste leer- en ontwikkelbehoefte ligt betreffende medewerkers educatieve dienstverlening op de gebieden ‘co-creëren/samenwerken, ‘herkennen laaggeletterden’ en ‘mediawijsheid/digitale vaardigheden’. De gebieden co-creëren/samenwerken’ en ‘mediawijsheid/digitale vaardigheden’ staan ook bij de medewerkers zelf in de top. Verder nog aangevuld met ‘geven van (lees)advies. 

Figuur 5. Leer- en ontwikkelbehoefte vakspecifieke competenties, medewerker maatschappelijke dienstverlening

De top 3 van het management is gelijk aan die van de educatieve medewerkers, dus ook ‘co-creëren/samenwerken, ‘herkennen laaggeletterden’ en ‘mediawijsheid/digitale vaardigheden’. ‘Co-creëren/samenwerken’ is voor de medewerkers zelf ook een belangrijk punt om verder in te leren/ontwikkelen. Daarnaast is ook ‘doorverwijzen laaggeletterden’, ‘projectmatig werken’ en ‘specifieke kennis van 1 of meer doelgroepen’ ook nog redelijk vaak genoemd. 

Figuur 6. Leer- en ontwikkelbehoefte vakspecifieke competenties, medewerker publieke dienstverlening

Een groot deel van het management is van mening dat ‘mediawijsheid/digitale vaardigheden ook voor de medewerkers publieke dienstverlening een competentie is dat verder ontwikkeld dient te worden. Verder is ‘doorverwijzen laaggeletterden’ en ‘kennis van lectuur/literatuur’ ook redelijk vaak genoemd als punt van aandacht om verder in te leren/ontwikkelen. Bij de medewerkers zijn maar twee punten redelijk vaak genoemd (40-36%) en dat zijn ‘geven van (lees)advies en ‘specifieke kennis van 1 of meer doelgroepen’. 

Leervorm

De meest populaire vorm om te leren is om samen met collega’s projecten uit te voeren. Zowel onder het management als onder de medewerkers zelf scoort deze vorm van leren hoog. Andere vormen die ook redelijk vaak genoemd worden zijn: Ontwikkelgesprekken met een coach en/of leidinggevende, het bezoeken van een studiedag of congres, een plenair gegeven training/cursus/opleiding/workshop van maximaal 1 dag en een online bijeenkomst met gelijkgestemden over een inhoudelijk onderwerp. Ten slotte is bij medewerkers publieke dienstverlening (zowel managers als medewerkers zelf) het volgen van een e-learning populair.