Armoede bestrijden? Start bij laaggeletterdheid

In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen laaggeletterd. Deze mensen hebben te veel moeite met lezen en schrijven om voldoende te kunnen functioneren in het dagelijks leven. Een kwetsbare groep, die ook in Nederland relatief vaak in armoede leeft. 6,2 procent van de laaggeletterden in Nederland is langdurig arm, tegenover 2,5 procent van de niet-laaggeletterden. Een structurele aanpak van laaggeletterdheid is volgens Cubiss een goede start om armoede te bestrijden. Daarom roepen wij op de Internationale dag van de Uitroeiing van de Armoede gemeenten op om laaggeletterdheid terug te dringen en daarmee de strijd tegen armoede te starten.

Ieder jaar staat 17 oktober in het teken armoede. Deze Internationale Dag van de Uitroeiing van de Armoede is officieel erkend door de Verenigde Naties en heeft tot doel armoede in de wereld te bestrijden. Ook in een rijk land als Nederland is dit aan de orde van de dag: ons land telt 1,12 miljoen armen (7 procent van de bevolking), blijkt uit het rapport ‘Armoede in Nederland’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dat betekent dat 10 procent van de huishoudens rond moet komen onder bijstandsniveau (minder dan 1900 euro voor een gezin met twee kinderen) en maar liefst 1 op de 9 kinderen in armoede leeft.

De financiële situatie van deze groep Nederlanders staat niet op zichzelf. Ivette Sprooten, Specialist Laaggeletterdheid bij Cubiss merkt iedere dag in de praktijk dat er een relatie is tussen armoede en laaggeletterdheid. “Laaggeletterden zijn niet in staat hun financiële zaken goed op een rijtje te hebben en te houden. Simpelweg omdat ze niet begrijpen wat er in financiële stukken of in brieven van de bank of woningcorporatie staat. Als je een energierekening niet begrijpt, kun je ook niet weten of je teveel betaalt, laat staan dat je aanmaningen kunt lezen of weet op welke toeslagen je recht hebt.” Ook uit diverse onderzoeken blijkt dit verband tussen armoede en laaggeletterdheid. 37 procent van de laaggeletterden behoort tot de laagste inkomensgroep en laaggeletterden zijn drie keer vaker afhankelijk van een uitkering. Het terugdringen van laaggeletterdheid helpt dus bij het terugdringen van het aantal gezinnen met gemeentelijke steun.

Durf laaggeletterden in gemeente te zoeken en te vinden

Mensen met een lager taalniveau hebben minder goede kansen op sociaaleconomisch succes. Naast lezen en schrijven heeft een laaggeletterde namelijk moeite met onder meer digitale, financiële en juridische vaardigheden. Omdat deze groep belangrijke competenties mist om goed te functioneren in de huidige en toekomstige maatschappij, draagt werken aan laaggeletterdheid op korte én lange termijn bij aan de bestrijding van armoede in Nederland.

Om dit te bereiken is bewustwording en erkenning essentieel. Ivette: “Te vaak steken Nederlandse gemeenten hun kop in het zand: de problematiek blijft hangen in de taboesfeer. Wanneer je weet dat in de totale groep laaggeletterden meer mensen van autochtone (64 procent) dan van allochtone (36 procent) afkomst zijn, begrijp je ook dat er rondom deze problematiek veel schaamte is. Het is de taak van de gemeente om deze kwetsbare groep te durven zoeken en te durven vinden. Pas dan kun je gericht aan de slag met diverse activiteiten om de laaggeletterdheid en dus de armoede aan te pakken en de vicieuze cirkel waarin deze mensen verkeren, te doorbreken. Laaggeletterdheid en armoede moet om die reden een speerpunt zijn in het meerjarenbeleidsplan van iedere gemeente. Dat betekent: niet bezuinigen op deze thema’s en druk uitoefenen op de landelijke politiek om ervoor te zorgen dat dit ook landelijk belangrijke onderwerpen zijn én blijven. Als we vinden dat Nederlanders meer zelfredzaam moeten zijn, is het de taak van de overheid om dit te stimuleren.”

Ken-uw-doelgroep analyse van gemeenten

Meedoen in de maatschappij is dus niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, maar ook bibliotheken en andere maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de ondersteuning van inwoners die het niet op eigen kracht redden. De Ken-uw-doelgroep analyse van Cubiss  geeft inzicht in welke mate een gemeente te maken heeft met kwetsbare groepen en in welke wijken en kernen een oververtegenwoordiging is van laaggeletterden en andere maatschappelijk kwetsbaren. Het aanpakken van laaggeletterdheid - én dus van armoede - begint immers met het erkennen en vervolgens herkennen ervan. Met de resultaten van de Ken-uw-doelgroep analyse gaan bibliotheken – hand in hand met de gemeente en andere netwerkpartners als woningcorporaties, welzijnswerk en  taalaanbieders – gericht en actief aan de slag in deze wijken om laaggeletterdheid terug te dringen. Cubiss initieert en versterkt samenwerkingsverbanden en tuigt taalnetwerken in gemeenten op. Ook voorzien wij in een totaalaanpak, waarin de doelgroep analyse, plan van aanpak en bijbehorende workshop ‘Herken uw doelgroep: laaggeletterden’ de basis vormen. Dit resulteert onder meer in laagdrempelige voorzieningen in wijken en buurten en draagt bij aan de realisatie van Taalhuizen en Taalakkoorden voor betere taalbeheersing van de inwoners.

Wist je dat?

• Deelname aan taaltrajecten leidt tot een betere taalbeheersing.
• Een betere taalbeheersing ervoor zorgt dat mensen zelfredzamer, sociaal actiever en gelukkiger zijn.
• Investeren in vermindering van laaggeletterdheid leidt tot een betere economische situatie van het individu, maar levert ook de maatschappij economische voordelen op.
• Investeren in taalscholing voor laaggeletterden ervoor zorgt dat mensen doorstromen naar andere vormen van opleiding.

Cubiss is in opdracht van de provincies Noord-Brabant en Limburg (in samenwerking met bibliotheken en Stichting Lezen en Schrijven) aan de slag met het bestrijden van laaggeletterdheid.

*bronnen:
Over de relatie tussen laaggeletterdheid en armoede
Armoede in kaart 2016
Feiten en cijfers geletterdheid